Wat hoogtepunten uit het interview met Nop Maas over Nescio

Een verslag van een avond in Atheneum Boekhandel Haarlem waarin literatuurhistoricus Nop Maas een hele serie scherpe vragen op Joost wist af te vuren.

Zo'n boek illustreren begint gewoon met iets heel simpels eigenlijk, eerst eens lezen. Om de tekst vervolgens in Swarte teken 'taal' een kloppend geheel te laten worden neemt Joost graag de hele vormgeving voor zijn rekening. Zo sprak hij deze avond niet alleen over wat de illustraties vertellen, maar ook over het verschil in aanpak bij ieder van de inmiddels vier geïllustreerde werken van Nescio (uitspreken als [nessio] zo vertelt Maas). In zijn gekozen aanpak zitten veel meer vrijheden dan bij het letterlijk verstrippen van een boek, zoals Dick Matena met De Avonden deze nieuwe vorm op de kaart heeft gezet. Dat verstrippen zal Joost niet snel doen.

Mene Tekel; gewogen en te licht
bevonden

De Uitvreter gaat over Japi die eigenlijk om het leven heen draait in een pirouette en uiteindelijk zelfmoord pleegt. Daarom werd dit boekje een flipper boekje waarin Japi over de bladzijdes heen een rondje draait en uiteindelijk neer valt. Zijn ontwerpen zijn getoetst bij Nescio kenners Lieneke Frerichs en wijlen Enno Endt. En hoewel zij misschien liever Kurt Löb als illustrator hadden gehad, was Joost zijn aanpak gelukkig ook goed.

De eerste drie boeken zijn complete verhalen, daar waar Mene Tekel een verzameling korte verhalen bevat. Daarom nu weer een andere vormgeving waarin voor, na en waar mogelijk in het verhaal een illustratie werd gemaakt. Veel meer dan in de eerdere boeken dus, 24 deze keer. Per tekening van ongeveer een dag werk en maar 1/3 effectieve teken tijd per week heeft het zo'n 3 maanden gekost om dit boekje te illustreren en vorm te geven.

De typografie als onderdeel van die vormgeving heeft ook flink wat aandacht gekregen. Naast het bijzondere lettertype Bodoni zijn de titel van de verhalen door Joost zelf ontworpen. Op de foto's het papier met de originele getekende en met kroontjespen geïnkte letters. Daarbij gaat veel tijd zitten in het vinden van de juiste
 vlakvulling om niet te grote witte vlekken te laten ontstaan. De A na een L is volgens Joost de moeilijkste combinatie en vandaar dat de L van Een Lange Dag een heel kort liggend streepje heeft.

Joost had veel originele schetsen en tekeningen meegenomen om onder andere te kunnen vertellen over het ontstaan van een goede tekening. Zo zie je op de foto 4 schetsen van Sam die steeds iets strakker worden. Omdat rechtshandigen een afwijking in perspectief kunnen hebben trekt Joost de tekening ook in spiegelbeeld over om zo die oneffenheden glad te strijken.

Hoewel er flink wat tijd gaat zitten in de details van iedere tekening gaat er soms wel eens iets mis. Zo vond Nop dat de 'agent met stok' op pagina 26 toch beter een wapenstok dan wandelstok in zijn hand kon hebben. Toch zijn de meeste tekeningen zorgvuldig uitgedacht met veel historisch besef, zoals de kar met doodskisten die "in de kruk van z'n handkar" werd getrokken.

De avond eindigde met een kleine voordracht door Nop uit Een lange dag "In den laten middag zaten we aan den driesprong in Overveen achter onze borreltjes,..." Een borreltje kan op die plek na al die jaren nog steeds.